Το οργανωμένο νεκροταφείο στη θέση Ξεροπήγαδο Κοζάνης βρίσκεται στις ΝΑ παρυφές της λεκάνης της Κίτρινης Λίμνης και εντοπίστηκε το 1987. Η ΙΖ’ ΕΠΚΑ πραγματοποίησε σωστικές ανασκαφές μεταξύ 1995-1998, αποκαλύπτοντας 214 προϊστορικούς τάφους (32 κιβωτιόσχημοι, 91 λιθοπερίκλειστοι, 54 λακκοειδείς, 26 ταφές σε αγγεία) με 222 ταφές. Ο οικισμός με τον οποίο συνδέεται το νεκροταφείο παραμένει άγνωστος. Βάσει των ευρημάτων και λαμβάνοντας υπόψη τις απόλυτες χρονολογήσεις από επιλεγμένα σκελετικά κατάλοιπα, το νεκροταφείο χρονολογείται μεταξύ ΠΕΙΙ-ΜΕΙΙΙ (2450/2400-1750/1700 π.Χ.).
Σχετικά με τη μεταχείριση των νεκρών, ο ενταφιασμός επικρατεί ως ταφική πρακτική, ενώ εντοπίστηκαν και 12 δευτερογενείς καύσεις, δύο εκ των οποίων συνυπήρχαν με ενταφιασμούς. Τα καμένα ανθρώπινα κατάλοιπα τοποθετούνταν στο εσωτερικό τεφροδόχων αγγείων (αποθηκευτικά ή πρόχοι), σε μικρούς λάκκους και σε κιβωτιόσχημους ή λιθοπερίκλειστους τάφους. Οι περισσότερες καύσεις ήταν ακτέριστες, ενώ στις περιπτώσεις που υπήρχαν κτερίσματα (κεραμική, κοσμήματα, εξωτικά αντικείμενα), τοποθετούνταν εντός του τεφροδόχου ή στο εσωτερικό του τάφου. Η οστεοαρχαιολογική μελέτη των ανθρώπινων καταλοίπων από τους ενταφιασμούς πραγματοποιήθηκε από τη Σ. Τριανταφύλλου. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος ΤΕΦΡΑ, θα μελετηθούν εκτενώς τα καμένα ανθρώπινα κατάλοιπα από εννέα ταφές καύσεων.
Βιβλιογραφία
Ζιώτα, Χ. Κ. (2007). Ταφικές Πρακτικές και Κοινωνίες της Εποχής του Χαλκού στη Δυτική Μακεδονία: Τα Νεκροταφεία στην Κοιλάδα και στις Γούλες Κοζάνης (αδημ. διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης